Harenda

---

Charakterystyka

Harenda to obszar Zakopanego, usytuowany pomiędzy dwoma wzniesieniami: Rafaczańską Grapą oraz Bachledzkim Wierchem. Przez ten teren przepływa malownicza rzeka Zakopianka, co dodaje uroku całemu regionowi.

Ze względu na swoje położenie na obrzeżach miasta, Harenda sprawia wrażenie punktu łączącego Zakopane z rozwijającym się Poroninem. Granice Harendy obejmują od północy Poronin, od północnego zachodu Suche (Rafaczówki), a od wschodu sąsiaduje z Olczą (Wojdyły).

Nazwa tego miejsca wywodzi się od największego osiedla, które nosi tę samą nazwę i od lat stanowi centrum życia lokalnej społeczności. W obrębie Harendy znajduje się także Szkoła Podstawowa nr 9 im. Jana Kasprowicza, a także parafia pod wezwaniem św. Jana Apostoła i Ewangelisty. Działa ona nie tylko w obrębie ulicy Harenda, ale obejmuje również siedem innych osiedli: Króle, Zwijacze, Łosiówki, Ustup, Guty, Bachledy oraz Spyrkówkę. Razem z osiedlem Harenda tworzą one wyjątkową, naturalną dzielnicę w obrębie Zakopanego.

Historia

Początki

Osadnictwo na terenach dzisiejszej Harendy datuje się przypuszczalnie na przełom XVI oraz XVII wieku, jednak niestety nie zachowały się żadne budowle z tego okresu. W początkowych latach tworzyły się pierwsze przysiółki w pobliżu brzegu potoku, który współcześnie znany jest pod nazwą Zakopianka, znajdującym się na jego prawym brzegu blisko granicy z Olczą. Osadnicy, którzy przybyli do tego regionu, przede wszystkim angażowali się w rolnictwo oraz pasterstwo, a idealne warunki do uprawy znajdowano na Rafaczańskiej Grapie i Bachledzkim Wierchu. Uprawiano głównie owies, żyto, ziemniaki oraz len. Istnieją przypuszczenia, że Harenda była niegdyś samodzielną osadą, która w końcu dołączyła do większej wsi, dynamicznie rozwijającego się Zakopanego.

Epizod Kasprowicza

W XX wieku mieszkańcy Harendy zaczęli otwierać się na świat. Jednym z istotnych wydarzeń był rozwój willi w stylu zakopiańskim, zbudowanej przez Jana Klusia, znanego jako 'Fudala’, lokalnego cieślę, w 1920 roku na zlecenie brytyjskiej artystki Winnifred Cooper. W 1923 roku Brytyjka sprzedała ten dom poecie Janowi Kasprowiczowi, który zamieszkiwał go przez kolejne trzy lata w towarzystwie małżonki, Marii Kasprowiczowej z domu Bunin. To właśnie Jan Kasprowicz zdecydował się na nazwę „Harenda” dla tego miejsca, co przyczyniło się do ukształtowania się punktu odniesienia dla całej osady oraz dzielnicy. W 1933 roku w sąsiedztwie willi wybudowane zostało granitowe mauzoleum, którego projektantem był Karol Stryjeński, w którym złożono prochy poety. W 1950 roku, Kasprowiczowa przekazała Ministerstwu Kultury część pomieszczeń, które przekształcono w muzeum, a ona sama pełniła funkcję kustosza aż do 1968 roku.

Powstanie kościoła i parafii

Na początku lat czterdziestych XX wieku zrodził się pomysł na budowę kościoła w Harendzie. Inicjatorami tego przedsięwzięcia byli księża Jan Hyc i Marduła. Po uzyskaniu niezbędnych zgód, Maria Kasprowiczowa zobowiązała się do przekazania części swojego majątku na nową świątynię. Władysław Jarocki, zięć Jana Kasprowicza, zadeklarował chęć nadzoru nad przeniesieniem i rekonstrukcją kościoła z Zakrzowa, który znajduje się niedaleko Kalwarii Zebrzydowskiej. Proces ten trwał przez kilka lat, a zakończył się w latach 1947-1948. Konsekracja świątyni miała miejsce 6 sierpnia 1950 roku. Na początku kościół nie posiadał własnego duszpasterza i stanowił jedynie filię parafii Św. Rodziny. Sytuacja uległa zmianie w 1960 roku, kiedy to biskup Karol Wojtyła mianował pierwszego duszpasterza. W 1982 roku Harenda uzyskała status samodzielnej parafii.

Początki branży turystycznej

W późniejszych latach Harenda zaczęła coraz bardziej być otwarta na turystykę. W okolicy zaczęły powstawać pensjonaty, domy wczasowe oraz karczmy, które sprowadzały turystów z różnych zakątków Polski. Nawet znani gazdowie zaczęli dostrzegać korzyści płynące z tej branży. Nie rezygnując z tradycyjnego stylu życia, często wynajmowali przynajmniej jeden pokój dla gości przyjezdnych. Jedna z teorii głosi, że przysiółek Ustup wywodzi swoją nazwę od pensjonatu 'U stóp Tatr’, chociaż ta teoria nie została całkowicie potwierdzona.

Geografia

Wysokość

Ze względu na górzyste ukształtowanie terenu, precyzyjne określenie wysokości Harendy staje się wyzwaniem. Przyjmuje się, że ogólny poziom wzniesienia wynosi od 750 do 980 m n.p.m. Wysokość w różnych częściach dzielnicy różni się, co jest zrozumiałe na obszarze o tak zróżnicowanej topografii. Na przykład, kościół w Harendzie znajduje się na wysokości około 774 m n.p.m., podczas gdy koliba (bacówka) usytuowana na Zwijaczach osiąga 876 m, a górna stacja wyciągu narciarskiego zlokalizowana jest niemal na 970 m n.p.m. Przeważająca część zabudowań mieszkalnych umiejscowiona jest na wysokości w granicach 750 do 850 m.

Informacje ogólne

Harenda rozciąga się na obszarze o zróżnicowanej, górzystej i pagórkowatej geografii, gdzie przeważają wzniesienia. Tereny na Rafaczańskiej Grapie oraz Bachledzkim Wierchu znajdują zastosowanie w rolnictwie, a obszary u podnóża tych wzniesień zajmują zabudowania mieszkalne. Zbocza Rafaczańskiej Grapy pokrywa bujna zieleń, co sprzyja wypasowi owiec. W lecie, właściciele ziemi zbierają trawę, tworząc siano dla swoich zwierząt. W tym okresie, Rafaczańska Grapa staje się miejscem, gdzie można spotkać składy siana gotowe do suszenia. Na Bachledzkim Wierchu podobne działania są coraz trudniejsze ze względu na utrudniony dostęp; problem stanowi zarówno „Zakopianka”, jak i linia kolejowa, gdzie przejazdy są coraz rzadziej otwierane, ograniczając ruch do jednego przejazdu na osiedlu Bachledy, umożliwiającego dostęp ciągnikiem rolniczym. Mimo trudności, tereny te nadal spełniają rolę rolniczą, a na ich obszarze znajduje się wiele łąk.

Na zboczach Rafaczańskiej Grapy ulokowany jest Ośrodek Narciarsko-Rekreacyjny Harenda, który stanowi, obok kościoła św. Jana oraz muzeum Jana Kasprowicza, jeden z kluczowych obiektów turystycznych tej dzielnicy.

---

Oceń: Harenda

---