Willa „Oksza” to niezwykła atrakcja turystyczna, która przyciąga uwagę nie tylko swoim pięknym zakopiańskim stylem architektonicznym, ale także bogatą historią. Została zaprojektowana przez znanego architekta Stanisława Witkiewicza w latach 1894–1895 i znajduje się w malowniczej miejscowości Zakopane, przy ul. Zamoyskiego 25.
Willa ta pełni istotną funkcję kulturalną, gdyż od 2006 roku jest siedzibą filii Muzeum Tatrzańskiego im. dra Tytusa Chałubińskiego. W tym muzeum można poznać nie tylko historię regionu, ale także podziwiać różnorodne zbiory związane z Tatrami.
Dodatkowo, w willi znajduje się Galeria Sztuki XX wieku, która stanowi doskonałe miejsce dla miłośników sztuki, oferując im możliwość obcowania z dziełami uznanych artystów oraz wystawami tematycznymi. Warto odwiedzić to miejsce, aby doświadczyć wyjątkowej atmosfery i odkryć bogactwo kultury regionalnej.
Historia
Willa „Oksza” jest nie tylko miejscem o bogatej historii, ale również znakomitym przykładem architektury z końca XIX wieku. Jej projekt powstał dzięki wizjonerskiemu podejściu Stanisława Witkiewicza, który w latach 1894–1895 stworzył plan tej wyjątkowej budowli.
Wzniesiono ją w roku 1896, a otwarcie miało miejsce w czerwcu tego samego roku. Początkowo obiekt nosił nazwę „Korwinówka”. Obecnie znana jest jako „Oksza”, co ma związek z herbem Korwin, będącym symbolem Heleny, żony hrabiego Marcina Nałęcza-Kęszyckiego, który nabył willę w 1899 roku.
W kwietniu 2015 roku, willa została uhonorowana tytułem laureata w konkursie „Zabytek zadbany” w kategorii Architektura i konstrukcje drewniane, otrzymując wyróżnienie za wybitne i wzorcowe prace konserwatorskie, które były niezbędne dla zachowania jej unikalnej wartości i estetyki.
Kalendarium
W ciągu swojej długiej historii, willa „Oksza” przeszła wiele znaczących zmian i wydarzeń, które znacznie wpłynęły na jej obecny status. Poniżej przedstawiamy chronologię kluczowych momentów w dziejach tego wyjątkowego miejsca.
- 1894-1895 – Stanisław Witkiewicz, znany architekt, zaprojektował willę dla Bronisławy i Wincentego Korwin-Kossakowskich, stylizując ją na wzór architektury zakopiańskiej,
- 1895-1896 – góralscy cieśle przystąpili do budowy willi, która na początku nosiła nazwę Korwinówka,
- Czerwiec 1896 – miało miejsce uroczyste otwarcie willi, co stało się ważnym wydarzeniem w regionie,
- 1899 – hrabia Marcin Nałęcz-Kęszycki stał się nowym właścicielem willi, co zapoczątkowało nowy rozdział w jej historii,
- 1920 – zakup willi przez Towarzystwo „Odrodzenie” i przeprowadzenie znacznych zmian architektonicznych, co wpłynęło na wygląd domu,
- 1927-1932 – przez pięć lat Oksza pełniła funkcję internatu, co przyciągnęło młodzież z regionu,
- Druga wojna światowa – w willi zorganizowano siedzibę Szkoły Gospodarstwa Domowego, co podkreślało jej edukacyjny charakter,
- 1945-1965 – przekształcenie budynku w prewentorium gruźlicze dla dzieci i młodzieży, co wpłynęło na jego społeczną rolę,
- Początek lat 60. – przeprowadzenie kapitalnego remontu, po którym budynek zaczyna być wykorzystywany jako dom wypoczynkowy,
- 2006 – Oksza staje się własnością Muzeum Tatrzańskiego, a także zostaje wpisana do rejestru zabytków; rozpoczynają się przygotowania do remontu,
- 2011 – willa zostaje otwarta dla zwiedzających; w jej wnętrzach prezentowane są dwie wystawy: „Zakopane – pępek świata” oraz „Sztuka pod Giewontem w latach 1880-1939”,
Ta bogata historia pokazuje, jak bardzo „Oksza” jest związana z regionem, a także z różnymi etapami rozwoju społecznego i kulturowego Zakopanego. Jej obecny stan jako muzeum pozwala na zachowanie i promowanie tradycji oraz sztuki tatrzańskiej.
Architektura
Stanisław Witkiewicz, jako główny architekt stylu zakopiańskiego, nadał willi „Oksza” status prawdziwego przykładu budownictwa z regionu Podhala. Charakterystycznym elementem tej budowli jest spadzisty dach, który w połączeniu z bogatym zdobnictwem drewnianych detali przyciąga uwagę. Wszelkie ornamenty, jakie można zauważyć na zewnątrz, znajdują również swoje odzwierciedlenie w jej wnętrzach.
W processie projektowania wykorzystywane były motywy z ornamentyki ludowej, które zyskały na ekspresji poprzez wpływy tatrzańskie. To połączenie tradycyjnych wzorów z regionalnym stylem architektonicznym nadaje budowli unikalnego charakteru.
Willa została zaprojektowana z myślą o funkcjach użytkowych, co podkreślił sam autor. Wyraźnie zaznaczył, że celem nie było jedynie zbudowanie kolejnego estetycznego budynku, lecz stworzenie miejsca, które zaspokoiłoby wszelkie oczekiwania związane z połączeniem ludowej architektury z bardziej wyrafinowanymi potrzebami komfortu oraz sztuki:
„Szło więc nie o zbudowanie jeszcze jednej pięknej i typowej chaty, szło o co innego: o zbudowanie domu, w którym by były rozstrzygnięte wszelkie wątpliwości co do możności pogodzenia ludowego budownictwa z wymaganiami bardziej złożonych i wyrafinowanych potrzeb wygody i piękna […]”
W 1920 roku, po nabyciu willi przez Towarzystwo „Odrodzenie”, obiekt przeszedł gruntowną przebudowę, co znacząco wpłynęło na jego pierwotny wygląd. Ta ingerencja w strukturę budynku sprawiła, że zyskał on nową formę, jednocześnie zachowując elementy charakterystyczne dla swojego pierwotnego stylu.
Przypisy
- Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 24.05.2015 r.]
- Willa Oksza laureatem konkursu. tygodnikpodhalanski.pl, 23.04.2015 r. [dostęp 25.04.2015 r.]
- Katarzyna Kobylarczyk: W tym sęk!. Kraków: MIK!, 2012, s. 41. ISBN 978-83-61406-72-3.
- Katarzyna Kobylarczyk: W tym sęk!. Kraków: MIK!, 2012, s. 42. ISBN 978-83-61406-72-3.
- Katarzyna Kobylarczyk: W tym sęk!. Kraków: MIK!, 2012, s. 42–43. ISBN 978-83-61406-72-3.
- Katarzyna Kobylarczyk: W tym sęk!. Kraków: MIK!, 2012, s. 43. ISBN 978-83-61406-72-3.
Pozostałe obiekty w kategorii "Wille i dwory":
Willa „Ornak” | Willa „Pod Jedlami” | Willa „Telimena” | Willa „Witkiewiczówka” | Willa „Harenda” | Willa „Obrochtówka” | Czerwony Dwór w Zakopanem | Willa „Koliba”Oceń: Willa „Oksza”