Andrzej Chramiec, urodzony 27 listopada 1859 roku w Zakopanem, to postać, która wywarła znaczący wpływ na społeczność Podhala. Jako wybitny lekarz i oddany społecznik, zyskał uznanie w swoim środowisku.
Przez lata swojej kariery Chramiec stał się pierwszym góralem, który uzyskał wyższe wykształcenie, co stanowi ważny krok w kierunku rozwoju edukacji w regionie. Jego działalność zawodowa oraz zaangażowanie w sprawy lokalne przyczyniły się do podniesienia standardów zdrowotnych oraz społecznych w Podhalu.
Andrzej Chramiec zmarł 31 grudnia 1939 roku w Katowicach, pozostawiając po sobie niezatarte ślady w historii swojego regionu.
Życiorys
Andrzej Chramiec, znany lekarz z Zakopanego, w swojej młodości uczęszczał do różnorodnych szkół. Po ukończeniu jednoklasowej szkoły w Zakopanem, kontynuował naukę w czteroklasowej szkole w Nowym Targu, a następnie uczęszczał do gimnazjum w Wadowicach. Po zakończeniu edukacji, uzyskał dyplom na wydziale lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego, dzięki czemu stał się pierwszym góralem zakopiańskim z wyższym wykształceniem.
Po zakończeniu studiów, Chramiec powrócił na Podhale, gdzie zainicjował swoją własną praktykę lekarską. Na osiąganie sukcesów zawodowych miał wpływ Tytus Chałubiński, od którego otrzymał radę, aby odbył kilkumiesięczny staż u dra Jana Czerwińskiego. Ten stawiała się dla niego ważnym doświadczeniem, które zdobył w zakładzie hydropatycznym Fürstenhoff, leżącym w pobliżu miasta Kapfenberg w Styrii. Już w 1886 roku uzyskał tytuł lekarza klimatycznego.
W roku 1887 Andrzej Chramiec założył własne sanatorium, które funkcjonowało jako zakład wodoleczniczy z pokojami gościnnymi. W ciągu trzech dekad swojego działania, przyjął 20 tysięcy kuracjuszy, nietylko z terenów zaborów, ale również z zagranicy. O jego zakładzie pisały liczne gazety, włączając prasy zakopiańską, krakowską oraz warszawską, co podkreślało jego znaczenie i popularność w tym czasie.
W wieku 28 lat poślubił Jadwigę Bieczyńską, z którą stworzył rodzinę, wychowując siedmioro dzieci – trzech synów oraz cztery córki. Wśród ich potomków znalazł się por. Józef Andrzej Chramiec, który tragicznie zginął w Charkowie. Inny syn, ppłk Andrzej Chramiec, również podążył drogą lotniczą, stając się lotnikiem. Ich rodzina miała także sportowe tradycje, gdyż wnuczka Andrzeja Chramca, żeglarka Teresa Remiszewska, była córką jednego z synów, Kazimierza.
Działalność społeczna
Andrzej Chramiec to postać, która głęboko zapisała się w historii społeczności zakopiańskiej. Jego aktywny udział w działalności społecznej miał znaczący wpływ na rozwój regionu, szczególnie w latach 1886–1906, kiedy to pełnił funkcję radnego gminnego, a w roku 1902 został wybrany na wójta.
W trakcie swojej kadencji przyczynił się do budowy wielu ulic i dróg, takich jak ta prowadząca na Olczę, Bystre, a także obecnie znanych ulic Witkiewicza oraz Kościuszki i drogi pod Reglami. Jego wysiłki zaowocowały także pożytecznymi inwestycjami, na przykład w postaci założenia wodociągów i stworzenia straży pożarnej w Zakopanem.
Jako prezes Ligi Pomocy Przemysłowej, Chramiec był także inicjatorem wystawy przemysłu krajowego, która odbyła się w Zakopanem w 1905 roku, organizując ją wraz z wójtem zakopiańskim Rogerem Battaglią.
Mimo licznych osiągnięć, Chramiec zyskał zarówno wielu zwolenników, jak i przeciwników. Już pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX wieku można było dostrzec, że „zbierała się burza” nad jego osobą. Pojawiły się poważne kontrowersje pomiędzy jego osobą, reprezentującą radę gminną i Komisję Klimatyczną, a lekarzem klimatycznym – Tomaszem Janiszewskim.
Oś konfliktu stanowiły kwestie sanitarno-zdrowotne gminy oraz związane z nimi inwestycje. Społeczność zakopiańska została podzielona na dwa obozy – zwolenników Chramca oraz Janiszewskiego. W 1916 roku Andrzej Chramiec opuścił na zawsze Podhale. Następnie przez pewien czas mieszkał w Wadowicach, a później osiedlił się w Brodach koło Lwowa, a także w folwarku Sulmin niedaleko Gdańska.
W 1924 roku osiedlił się w Wielkopolsce, gdzie pełnił funkcję lekarza powiatowego, najpierw w Międzychodzie, a następnie we Wrześni. Niestety, zmarł na zawał serca w 1939 roku, tuż po rewizji dokonanej przez Gestapo. Początkowo został pochowany w Katowicach, ale w 1952 roku jego szczątki przeniesiono do rodzinnego grobowca na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem, w sektorze L-II-3.
Ordery i odznaczenia
Andrzej Chramiec, jako wybitny lekarz, został uhonorowany szeregiem prestiżowych nagród za swoje osiągnięcia. Oto lista jego odznaczeń:
- złoty Krzyż Zasługi, przyznany 19 marca 1936 roku,
- srebrny Krzyż Zasługi, otrzymany 10 listopada 1933 roku.
Upamiętnienie
W dniu 11 listopada 2006 roku odbyła się wyjątkowa ceremonia odsłonięcia pomnika dra Andrzeja Chramca, który został umieszczony przed Urzędem Miasta w Zakopanem. Ten moment stanowił wyraz uznania dla jego dokonań i poświęcenia w pracy lekarskiej.
Przypisy
- Cmentarze Parafii Najświętszej Rodziny w Zakopanem - wyszukiwarka osób pochowanych [online], zakopane-parafia.grobonet.com [dostęp 08.11.2020 r.]
- a b Czwartek, 23 lipca 2009 [online], Blog Biblioteki Publicznej im. Jana Daniela Janockiego i Muzeum Regionalnego w Międzychodzie [dostęp 27.12.2016 r.]
- „Wspomnienia doktora Andrzeja Chramca” opr. wstęp i posłowie Barbara Wysocka, Kórnik-Zakopane 2006 r.
- Remiszewska Teresa, Trójmiasto. Gazeta.pl, 25.09.2003 r.
- Wystawa przemysłu krajowego w Zakopanem. „Nowości Illustrowane”. Nr 33, s. 9, 12.08.1905 r.
- M.P. z 1936 r. nr 66, poz. 131 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
- M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 279 „za zasługi na polu pracy narodowo-społecznej”.
Pozostali ludzie w kategorii "Medycyna i zdrowie":
Wincenty Galica | Adam Sokołowski (1898–1984) | Jan Stefan Czajkowski | Róża Nowotna-Walcowa | Józef LankoszOceń: Andrzej Chramiec (lekarz)