Wojciech Roj, znany również jako Wojciech Raj-Gąsienica, był osobą o niezwykłej różnorodności talentów i zawodów.
Urodził się 3 stycznia 1839 roku w Zakopanem i przez większość swojego życia związany był z tym malowniczym miastem, gdzie również zmarł 21 stycznia 1924 roku.
Wojciech Roj łączył w sobie trzy istotne umiejętności: był gazdą, kowalem oraz cieślą, co czyniło go osobą o wszechstronnych zdolnościach. Ponadto, działał jako przewodnik tatrzański, co podkreśla jego bliski związek z górami i całym regionem Tatr.
Życiorys
Wojciech Roj, będący najstarszym synem góralskiego gospodarza Andrzeja Gąsienicy oraz Katarzyny z domu Budz, zyskał przydomek Wojciech nawiązujący do jego pochodzenia z terenu zwanego „Rajem”. Przydomek ten stał się jego nieformalnym nazwiskiem. Już od najmłodszych lat angażował się w prace w rodzinnym gospodarstwie, a dodatkowo nauczył się kowalstwa i ciesielstwa, spędzając również sezonowe okresy jako pracownik w kopalni węgla na Węgrzech. W Zakopanem prowadził własną kuźnię, co świadczy o jego wszechstronności zawodowej.
Od 1873 roku brał udział w wyprawach organizowanych przez proboszcza zakopiańskiego, Józefa Stolarczyka, oraz Tytusa Chałubińskiego, gdzie początkowo był jedynie tragarzem. Do tej grupy dołączały także inne znane osobistości góralskie, takie jak słynny gawędziarz Sabała oraz uznany skrzypek Bartłomiej Obrochta. W miarę upływu lat jego rola w tych wyprawach rosła, stając się ich kluczowym organizatorem, co Wojciech Kossak określił mianem „ministra wszelkich spraw”. Roj wykazywał się zarówno talentami organizacyjnymi, jak i kulinarnymi, dbając o potrzeby towarzyszy podczas górskich wędrówek.
Wkrótce w środowisku przewodnickim został wprowadzony przez doświadczonych górali, takich jak Maciej Sieczka i Szymon Tatar starszy. Dzięki współpracy z Tytusem Chałubińskim Roj rozwinął swoje umiejętności przewodnickie. W 1874 roku, wspólnie z Tatarem, zdobył Gerlach, wprowadzając na jego szczyt księdza Stolarczyka. Zaledwie trzy lata później, 28 czerwca 1877 roku, wraz z Sieczką i Chałubińskim, jako pierwsi osiągnęli Mięguszowiecki Szczyt, co uznano za jedno z najważniejszych osiągnięć taternickich drugiej połowy XIX wieku.
W tym samym okresie Roj oraz Obrochta podjęli próbę zdobycia Ganka, która jednak zakończyła się na Galerii Gankowej. W 1884 roku zrealizował drugie wejście na Baranie Rogi, towarzysząc Karolowi Potkańskiemu i Ludwikowi Chałubińskiemu, synowi Tytusa. Na zaproszenie Chałubińskiego odwiedzał Warszawę, gdzie nauczył się także ślusarstwa. Jako pionier w Tatrach, na podstawie rad Chałubińskiego, zaczął uprawiać rośliny pastewne.
W latach 1881–1882 zrealizował projekt budowy zakopiańskiego domu dla Chałubińskiego, stając się jednym z czołowych fachowców od architektury w stylu zakopiańskim. Współpracował blisko z Stanisławem Witkiewiczem, realizując m.in. budowę willi „Pod Jedlami” na Kozińcu dla Jana Gwalberta i Wandy Pawlikowskich. Jego osobowość oraz umiejętności gawędziarskie zyskały uznanie w gronie rodziny Pawlikowskich, gdzie często gościł, przyjmując także wielu znakomitych gości, takich jak Władysław Ludwik Anczyc, Henryk Sienkiewicz, Bronisław Dembiński oraz Jan Kasprowicz.
Roj był aktywny również społecznie, uczestnicząc w działaniach organizacji góralskich, m.in. w Towarzystwie Zaliczkowym. Przemawiał podczas ceremonialnego położenia kamienia węgielnego pod pomnik Chałubińskiego w Zakopanem w 1901 roku.
Życie osobiste Wojciecha było naznaczone wieloma tragediami. Był żonaty z Katarzyną z Ustupskich (ur. 1843, zm. 1919), z którą miał syna Józefa (ur. 1863, zm. 1892), znanego jako „adiutant Chałubińskiego”; młody Roj wspierał Chałubińskiego w badaniach nad tatrzańskimi minerałami oraz mchami. Jego bratanek, również Wojciech, zasłynął jako poseł na Sejm oraz działacz PSL Piast.
Po śmierci Tytusa Chałubińskiego Wojciech Roj zmagał się z reumatyzmem, co skutkowało jego rezygnacją z roli przewodnika górskiego. Tragiczne wydarzenia rodzinne, takie jak śmierć syna, córki i zięcia oraz strata żony, wpłynęły na pogorszenie jego stanu zdrowia oraz wzmocnienie religijności. Roj zmarł w wieku 85 lat i znalazł miejsce wiecznego spoczynku na Nowym Cmentarzu w Zakopanem (kw. K4-B-8).
Przypisy
- śp. Wojciech Roj Gąsienica
- KrzysztofK. Pisera KrzysztofK., Jak dawniej po Tatrach chadzano, 2013 r., ss. 287-293, ISBN 978-83-61788-63-8.
Pozostali ludzie w kategorii "Rzemiosło i prace manualne":
Józef Bartoszek | Zygmunt Myszkowski (stolarz)Oceń: Wojciech Roj (starszy)