Wojciech Brzega

---

Życiorys

Wojciech Brzega przyszedł na świat jako syn Ryszarda Duźnika, który był ślusarzem, oraz Teresy Gąsienicy Brzega. Jego ojciec niestety zmarł na Węgrzech, tuż po narodzinach syna. Został wychowany przez swoją matkę, która nadała mu swoje nazwisko.

Po zakończeniu edukacji w zakopiańskiej Szkole Ludowej, kontynuował naukę w Szkole Przemysłu Drzewnego, gdzie uczęszczał na zajęcia związane z rzeźbą ornamentalną. Swoje umiejętności czeladnicze doskonalił w miastach takich jak Biała, Cieszyn, Kraków oraz Lwów.

W 1895 roku rozpoczął trzyletnie studia na wydziale rzeźby w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, jako wolny słuchacz. W 1898 roku przeniósł się na studia do Monachium, a później do Paryża. Jego powrót do Zakopanego miał miejsce w roku 1901.

W 1912 roku związał się małżeństwem ze Stefanią Czartoryską. W swoim domu na Skibówkach utworzył pracownię, która stała się również miejscem wystaw poświęconych sztuce użytkowej, organizowanych przez artystów związanych z Towarzystwem „Sztuka Podhalańska”. Dodatkowo, Brzega był aktywnym członkiem Ligi Narodowej.

Działalność artystyczna

Wojciech Brzega był artystą, który współpracował ze Stanisławem Witkiewiczem, z którym podjął się realizacji niektórych z jego projektów, w tym obejmujących Willę Koliba. Jego działalność obejmowała meblarstwo, rzeźbę ornamentacyjną oraz sztukę stosowaną, co pozwoliło mu stać się współtwórcą stylu zakopiańskiego. Od 1903 roku tworzył proste meble zdobione w tradycji góralskiej, a także różnorodne wyroby dekoracyjne.

W jego twórczości można znaleźć meble do góralskiej izby oraz jadalni, które zaprojektował dla sanatorium Bronisławy i Kazimierza Dłuskich w Kościelisku. Sporządził również elementy snycerki w willi Kondratówka. Jego technika rzeźbiarska koncentrowała się głównie na drewnie, chociaż tworzył także w gipsie, terakocie i brązie. Jego rzeźby często miały charakter portretowy, podkreślając umiejętności artysty w tej dziedzinie.

W 1910 roku zrealizował projekt pomnika Grunwaldzkiego, który znajduje się w Zakopanem, a także tablicę pamiątkową Klimka Bachledy. Jego rzeźby oraz dekoracje ornamentalne zdobią ołtarz Matki Boskiej Różańcowej, zgodny z zamysłem Stanisława Witkiewicza. Przypisuje się mu również wykonanie części dekoracji snycerskich w kaplicy św. Jana Chrzciciela w zakopiańskim kościele Św. Rodziny.

Debiut artysty miał miejsce w 1902 roku na pierwszej wystawie sztuki w Zakopanem, która została otwarta w Czytelni Zakopiańskiej. Wydarzenie to zgromadziło również inne znane postacie, w tym Karola Maszkowskiego, Stanisława Gałka oraz Stanisława Ignacego Witkiewicza. W okresie od 1909 do 1939 roku, Brzega brał czynny udział w niemal wszystkich wystawach plastycznych organizowanych w Zakopanem, głównie w Bazarze Polskim i Morskim Oku.

Obok sztuki plastycznej, Brzega zajmował się również pisarstwem. Spisywał opowieści przekazywane mu w gwarze, wspomnienia oraz scenariusze dramatyczne. Artykuły etnograficzne i historyczne publikował w miejscowych czasopismach takich jak „Zakopane”, „Góral” czy „Młody Taternik”. W 1913 roku angażował się w publikację książki „Posiady. Opowiadania z Podhala”. Na podstawie jego wspomnień, które przekazał Muzeum Tatrzańskiemu, powstała w 1969 roku książka „Żywot górala poczciwego”.

Od 1922 roku pełnił rolę nauczyciela rzeźby figuralnej w Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, a w latach 1926–1929 był jej dyrektorem. Z powodu stanu zdrowia, w 1937 roku, zdecydował się na zaprzestanie działalności pedagogicznej.

Działalność społeczna

Wojciech Brzega był osobą, która znacząco wpłynęła na życie kulturalne i społeczne swojego regionu.

W 1904 roku został współzałożycielem towarzystwa Związek Górali, co było pierwszym krokiem w jego aktywności na rzecz społeczności lokalnej. Pięć lat później, w 1909 roku, przyczynił się do powstania Towarzystwa Sztuka Podhalańska, a w latach dwudziestych pełnił funkcje we władzach tej organizacji.

Organizacja kulturalna była ważna dla regionu, a Brzega odegrał istotną rolę w organizacji I Zjazdu Podhalan w Zakopanem w 1911 roku, co zjednoczyło lokalnych mieszkańców wokół wspólnych celów.

W 1912 roku, rozpoczął pełnienie funkcji zastępcy radnego, a od 1919 roku stał się pełnoprawnym radnym gminnym, angażując się w sprawy lokalnego samorządu.

Brzega nie tylko działał w organizacjach, ale także był sygnatariuszem odezwy dotyczącej budowy murowanego gmachu dla Muzeum Tatrzańskiego w 1913 roku, co miało na celu promowanie lokalnej kultury i historii.

W latach 1925–1939 był członkiem rzeczywistym Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, co potwierdza jego zaangażowanie w rozwój sztuki.

W 1927 roku współtworzył stowarzyszenie „Modła”, które zrzeszało takich artystów jak Karol Stryjeński, Rafał Malczewski oraz Roman Olszowski, wprowadzając tym samym nowe idee i ruchy artystyczne do regionu.

Wojciech Brzega odszedł 6 lipca 1941 roku w Zakopanem, gdzie został pochowany na Nowym Cmentarzu w Zakopanem (kw. N1-4-1), pozostawiając trwały ślad w historii kultury podhalanskiej.

---

Oceń: Wojciech Brzega

---