Zespół Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem

---

Historia

Początki

Historia kształcenia artystycznego w Zakopanem sięga roku 1876, gdy Towarzystwo Tatrzańskie uruchomiło szkołę snycerską. Na czoło zespołu stanął Maciej Marduła, który stał się pierwszym nauczycielem tej wilgotnej i trudnej do prowadzenia instytucji. W dniu 16 listopada 1878 c.k. Ministerstwo Handlu wydało decyzję pozwalającą na utworzenie państwowej szkoły snycerskiej, która od 1891 roku funkcjonowała już pod nazwą C.K. Szkoła Zawodowa Przemysłu Drzewnego.

Na jej czoło stanął Czech, Franciszek Neużil, który, przenosząc się z Grulich, znacząco podniósł poziom kształcenia w szkole. W 1896 roku dyrekcję przejął Węgier Edgar Kováts, który wspólnie z Neużilem wprowadzili do budownictwa i zdobnictwa motywy tyrolskie. Takie podejście nie spotkało się z uznaniem ze strony Stanisława Witkiewicza, który krzyżował ich pomysły. Dopiero w 1901 roku, pod skrzydłami Stanisława Barabasza, rodzima sztuka górali podhalańskich zaczęła być doceniana.

Dwudziestolecie międzywojenne

W roku 1918 szkoła zyskała nową nazwę – Państwowa Szkoła Przemysłu Drzewnego. W 1922 roku na stanowisko dyrektora powołano Karola Stryjeńskiego, który, mimo trudności ekonomicznych, zrealizował znaczną rozbudowę budynku oraz internatu szkolnego, podczas gdy przeprowadzona reforma przyniosła szybkie sukcesy. W czasie Wystawy Sztuk Dekoracyjnych w Paryżu w 1925 roku, placówka zdobyła trzy prestiżowe nagrody, a Jan Szczepkowski, absolwent szkoły, otrzymał Grand Prix za swój projekt 'Kapliczka polska’.

Po pięciu latach Stryjeński przeniósł się do Warszawy, zabierając ze sobą Antoniego Kenara i Mariana Wnuka. W latach 1928–1931 rzeźbiarz Wojciech Brzega pełnił swój urząd. W czasie II wojny światowej szkołą kierowali kolejno Adam Dobrodzicki i Marian Wimmer, realizując liczne wystawy zarówno w kraju, jak i zagranicą.

Okupacja

Wybuch wojny przerwał funkcjonowanie placówki. Władze okupacyjne zmieniły jej nazwę na Berufsfachschule für Goralische Volkskunst, jednak wielu uczniów zostało przymusowo wywiezionych do Niemiec.

Po wojnie

W 1948 roku nastąpił podział Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego na trzy odrębne wydziały. Wydział rzeźby został przejęty przez MKiSz jako Państwowe Liceum Technik Plastycznych pod przewodnictwem Haliny Kenarowej, której partnerem w tym przedsięwzięciu był Antoni Kenar. Pod ich przewodnictwem szkoła rozwijała się i zdobywała uznanie, zyskując tytuł 'Szkoły Kenara’ po odejściu Antoniego Kenara w 1959 roku.

Malarz Tadeusz Brzozowski oraz, od 1961 roku, rzeźbiarz Kazimierz Fajkosz pełnili funkcję dyrektorów. W szkole uczyli tacy wybitni pedagodzy jak Grzegorz Pecuch, Antoni Rząsa i Władysław Hasior. Modernizacja warsztatów i pracowni artystycznych podniosły jakość nauczania oraz sprawiły, że szkoła stała się aktywniejsza na lokalnej scenie artystycznej w Zakopanem.

Szkoła zorganizowała galerię 'Pegaz’ oraz przeprowadzała liczne wystawy. W 1973 roku dyrektorem został Michał Gąsienica Szostak, i tamto wraz z Stanisławem Cukrem w latach 80. zainicjowano współpracę kulturową na międzynarodową skalę.

Szczególne miejsce

Po drodze do szkoły, przy ulicy Kościeliskiej, znajduje się Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku, związany z historią tej instytucji. Znajdują się na nim groby wielu wybitnych artystów związanych z placówką. W tym miejscu spoczywa pierwszy dyrektor, Franciszek Neużil oraz Karol Stryjeński, którego krzyż został stworzony przez Antoniego Kenara. Autorstwa Antoniego Rząsy jest natomiast krzyż stojący na grobie Antoniego Kenara oraz jego żony.

W pracowni Władysława Hasiora uczniowie wykonali rzeźby, które zdobią nagrobki wielu znanych osobistości. Cmentarz jest również miejscem spoczynku Władysława Hasiora, którego grób opleciony jest krzyżem zaprojektowanym przez Karola Gąsienicę Szostaka.

Cykliczne imprezy

W każdej edycji, szkoła organizuje szereg dogodnych wydarzeń, które mają na celu promowanie sztuki i rzemiosła artystycznego. Wśród nich można wyróżnić następujące imprezy:

• ogólnopolskie triennale rzeźby w drewnie,
• międzynarodowe triennale drzeworytu.

Specjalności i Specjalizacje

Szkoła oferuje różnorodne możliwości kształcenia, które pozwalają młodym artystom rozwijać swoje umiejętności w różnych dziedzinach sztuki. W ramach programów edukacyjnych uczniowie mogą wybierać spośród wielu specjalności oraz specjalizacji, dostosowując swoje zainteresowania do oferowanych kierunków. Poniżej prezentujemy dostępne opcje:

• specjalność – formy rzeźbiarskie, specjalizacja – snycerstwo,
• specjalność – formy użytkowe, specjalizacja – lutnictwo artystyczne,
• specjalność – formy użytkowe, specjalizacja – meblarstwo artystyczne,
• specjalność – formy użytkowe, specjalizacja – tkanina artystyczna,
• specjalność – formy użytkowe, specjalizacja – projektowanie ubioru,
• specjalność – techniki graficzne, specjalizacja – projektowanie graficzne.

Znaczenie szkoły

Instytucja, o której mowa, ma bogatą historię i znaczenie w kształtowaniu artystycznej kultury regionu oraz kraju. Przez wiele lat swojego istnienia, szkoła była miejscem, gdzie oddziaływały różnorodne prądy artystyczne, zarówno te znane na całym świecie, jak i te charakterystyczne dla Polski, od późnego XIX wieku aż do XX wieku. W programie nauczania uwzględniano rozwój takich stylów jak eklektyzm, secesja, modernizm, prymitywizm oraz kubizm.

Warto zauważyć, że szkoła nie tylko promowała nowoczesne nurty artystyczne, ale również angażowała się w odkrywanie i reinterpretację tradycji artystycznych związanych z ludowością, co wpływało na kształtowanie się unikalnego stylu. Wśród licznych absolwentów znajdziemy wielu uznawanych artystów, którzy wywarli znaczący wpływ na różnorodne dziedziny sztuki.

To miejsce również cieszy się renomą wśród rzemieślników, takich jak snycerze, meblarze czy lutnicy, dzięki czemu szkoła przyczynia się do propagowania rzemiosła artystycznego na wysokim poziomie. W ten sposób, w ciągu swojej działalności, instytucja stała się żywym centrum twórczości, które łączy innowacyjność z tradycją.

Dyrektorzy

Historia dyrektorów Zespołu Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem sięga daleko w przeszłość, a ich lista jest świadectwem bogatej tradycji i rozwoju instytucji. W latach 1876–1896 na czele placówki stał Franciszek Neużil, który był pierwszym dyrektorem tej szkoły.

Po nim, w latach 1896–1901, dyrektorem był Edgar Kováts. Jego następca, od 1901 do 1922 roku, Stanisław Barabasz, przyczynił się do umocnienia pozycji szkoły w środowisku plastycznym.

Kolejnymi dyrektorami byli Karol Stryjeński (1922-1927), Wojciech Brzega (1927-1929) oraz Adam Dobrodzicki, który sprawował swoją funkcję w latach 1929–1936.

W okresie 1936–1939 dyrektorem był Marian Wimmer, a po nim w 1945 roku ponownie objął tę funkcję.

W latach 1946-1947 szkołę prowadził Leon Machowski, następnie Tadeusz Róg w 1947 roku. Halina Kenarowa była dyrektorem w latach 1948-1953, a po niej Tadeusz Baczak od 1953 do 1955.

Od 1955 roku stanowisko objął Antoni Kenar, zastąpiony w 1959 roku przez Tadeusza Brzozowskiego, który pełnił tę funkcję do 1961.

Kazimierz Fajkosz był dyrektorem w latach 1961-1973, a następnie Michał Gąsienica Szostak sprawował urząd do 1977 roku. Kolejne lata to dyrekcja Barbary Łuszczek-Adamskiej (1977-1982) i Ireneusza Września (1982-1989).

W latach 1989-1991 dyrektorem była Anna Wrońska, z powrotem Ireneusz Wrzesień, który piastował urząd do 1992 roku, aż do Władysława Hyca, który zarządzał szkołą od 1992 do 1994 roku.

Stanisław Cukier, który kierował szkołą od 1994 roku aż do 2019, był ostatnim dyrektorem przed Markiem Król-Józaga, który objął stanowisko od 2019 roku.

Absolwenci

W trosce o zachowanie pamięci o wybitnych artystach, przedstawiamy listę wybitnych absolwentów szkoły według daty ukończenia:

• Antoni Święch (1882),
• Wojciech Brzega (1889),
• Jan Szczepkowski (1896),
• Karol Kłosowski (1900),
• Stanisław Gąsienica Sobczak „Johym” (190?),
• Józef Lesiecki (1904),
• Stanisław Zdyb (?),
• Jan Wałach (1904),
• Feliks Antoniak (1908),
• Roman Olszowski (1912),
• Wawrzyniec Kaim (1914),
• Wojciech Czerwosz (19??),
• Antoni Kenar (1925),
• Marian Wnuk (1927),
• Stanisław Sikora (1930),
• Edward Piwowarski (1931),
• Roman Tarkowski (1932),
• Władysław Jania (1934),
• Józef Potępa (1935),
• Tadeusz Świerczek (1938),
• Władysław Kandefer (1939),
• Henryk Burzec (1939),
• Józef Galica (1943),
• Stefan Borzęcki (1950),
• Grzegorz Pecuch (1950),
• Władysław Borzęcki (1950),
• Antoni Hajdecki (1950),
• Antoni Rząsa (1952),
• Stanisław Kulon (1952),
• Władysław Hasior (1952),
• Ryszard Orski (1954),
• Mieczysław Kałużny (1955),
• Krzysztof Litwin (?),
• Michał Gąsienica Szostak (1956),
• Stanisław Słonina (1956),
• Henryk Morel (1957),
• Zygmunt Piekacz (1957),
• Adolf Ryszka (1957),
• Henryk Rasmus (1957),
• Maciej Szańkowski (1957),
• Edward Sitek (1960),
• Aleksander Dętkoś (1960),
• Władysław Pawlik (1960),
• Bronisław Tusk (1961),
• Włodzimierz Dreszer (1963),
• Piotr Gawron (1966),
• Urszula Kenar (1967),
• Paweł Szcześniak (1971),
• Maciej Berbeka (1974),
• Grażyna Bielska–Kozakiewicz (1975),
• Stanisław Cukier (1976),
• Władysław Klamerus (1976),
• Bronisław Krzysztof (1976),
• Bogumił Burzyński (1977),
• Andrzej Renes (1978),
• Ireneusz Bęc (1979),
• Jerzy Fober (1979),
• Czesław Podleśny (1979),
• Andrzej Szarek (1979),
• Grzegorz Klaman (1980),
• Piotr Bies (1981),
• Karol Gąsienica Szostak (1981),
• Grażyna Jaskierska (1981),
• Kazimierz Kowalczyk (1981),
• Jan Szczypka (1982),
• Wiesław Kwak (1983),
• Roman Pietrzak (1983),
• Józef Polewka (1983),
• Paweł Rybczyński (1983),
• Krzysztof Tomalski (1983),
• Marcin Rząsa (1985),
• Antoni Grabowski (1986),
• Tomasz Ross (1986),
• Leszek Zachara (1986),
• Bogusław Bachorczyk (1989),
• Marek Król-Józaga (1989),
• Jerzy Treit (19?),
• Kamil Kuskowski (1995),
• Tomasz Wiater (1995),
• Małgorzata Wielek-Mandrela (1996),
• Małgorzata Mirga-Tas (1999).

---

Oceń: Zespół Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem

---