Wawrzyniec Żuławski

---

Życiorys

Wawrzyniec Żuławski przyszedł na świat 14 lutego 1916 roku w Zakopanem. Jego rodzina miała znaczący wpływ na jego przyszłość artystyczną; ojcem był Jerzy Żuławski, ceniony dramaturg, tłumacz i pisarz, a matką Kazimiera z Hanickich, utalentowana tłumaczka oraz romanistka. Wawrzyniec dorastał z dwoma braćmi: Juliuszem, poetą i prozaikiem oraz Markiem, który zajął się malarstwem i grafiką.

Po ukończeniu gimnazjum w Warszawie, Żuławski podjął studia na wydziale teorii i kompozycji w Konserwatorium Muzycznym w Warszawie, które zakończył w 1937 roku, a następnie kontynuował naukę w Toruniu. W swoim dążeniu do wiedzy, zainteresował się także muzykologią, studiując na Uniwersytecie Józefa Piłsudskiego.

W trakcie II wojny światowej, jako żołnierz Armii Krajowej, brał aktywny udział w powstaniu warszawskim, co podkreśla jego umiłowanie do wolności i patriotyzmu. Po zakończeniu działań wojennych, Żuławski poświęcił się działalności edukacyjnej jako profesor w Wyższej Szkole Muzycznej w Łodzi w latach 1945–1949, a następnie przeniósł się do Warszawy, gdzie kontynuował nauczanie.

Niestety, jego życie tragicznie zakończyło się 18 sierpnia 1957 roku, kiedy zginął w wypadku lawinowym w masywie Mont Blanc, udzielając pomocy swoim kolegom. Jego odwaga i humanitarne wartości znajdują odzwierciedlenie w uhonorowaniu go pośmiertnie, w 1980 roku, tytułem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata za wspieranie Żydów w czasie niemieckiej okupacji, wspólnie z matką.

Twórczość literacka

Wawrzyniec Żuławski był nie tylko utalentowanym pisarzem, ale także osobą, która z pasją eksplorowała góry. O jego przygodach w tym malowniczym otoczeniu świadczy cała seria artykułów i opowiadań, które ukazywały się w różnorodnych czasopismach, sięgających zarówno do tematyki profesjonalnej, jak i popularnej. Wspomniane teksty nie tylko bawią lecz również edukują, dostarczając czytelnikom cennych informacji.

Wielka część jego twórczości została połączona i wydana po jego śmierci jako większe zbiory. Żuławski jest autorem kilku istotnych książek, które dotyczą zarówno niebezpieczeństw związanych z górami, jak i tematów ratownictwa górskiego. Te prace są uznawane za klasyki literatury górskiej i dostarczają nieocenionych wskazówek dla miłośników górskich wędrówek. Wśród najbardziej znanych tytułów znajdują się: Niebieski krzyż, Sygnały ze skalnych ścian oraz Tragedie tatrzańskie.

Po jego śmierci dzieła te ukazały się również w formie jednego zbioru, który był wielokrotnie wznawiany i wciąż cieszy się dużym zainteresowaniem. Ostatnie zbiorcze wydanie, opublikowane jako Trylogia tatrzańska, ukazało się w 2012 roku i znalazło się w ofercie Sklepu Podróżnika (ISBN 978-83-7136-085-5). Dodatkowo, jego pasja do wspinaczki znalazła swoje odzwierciedlenie w książce Wędrówki alpejskie, która również została wydana przez ten sam wydawca w tym samym roku (ISBN 978-83-7136-089-3).

Twórczość muzyczna

W swojej twórczości Wawrzyniec Żuławski niejednokrotnie nawiązuje do tematyki tatrzańskiej, wprowadzając w niektóre kompozycje inspiracje związane z jego własnymi górskimi przygodami oraz przeżyciami. Przykładami takich utworów są:

• Kwintet fortepianowy (1943, wydany w 1966),
• Wierchowe nuty na chór i skrzypce solo (1955),
• Pójdziemy w góry, w góry, przyjacielu na głos i fortepian (1954, do słów Leopolda Lewina).

Warto również wymienić, że spośród jego utworów, które nie są bezpośrednio związane z górami, największą popularnością cieszy się Suita hiszpańska w starym stylu na orkiestrę symfoniczną, skomponowana w latach 1953–1957.

Ponadto Żuławski stawał się także krytykiem muzycznym, pisząc o dziełach innych kompozytorów, które poruszały tematykę górską i były związane z Tatrami.

Osiągnięcia wspinaczkowe

W roku 1932, Wawrzyniec Żuławski rozpoczął swoją przygodę ze wspinaczką, dołączając do stryjecznego brata, Jacka Żuławskiego, oraz swoich braci, Marka i Juliusza. Już dwa lata później, wspólnie z Markiem, zdobył pierwsze zakroki w taternictwie, dokonując niezwykłego osiągnięcia – pierwszego wejścia północno-zachodnią ścianą Żabiego Mnicha, które w tamtym okresie uchodziło za niezwykle trudne do zrealizowania. To właśnie to osiągnięcie przyciągnęło uwagę czołowych taterników swojego czasu, a Żuławski zyskał szybko uznanie w ich gronie.

Z tego okresu warto wspomnieć o wspinaczach, z którymi się łączył: Jan Staszel, Zbigniew Korosadowicz, oraz braćmi Stefanem i Tadeuszem Bernadzikiewiczami. Wspólnie z nimi zdobywał nowe doświadczenia oraz pokonywał dotąd trudne do osiągnięcia trasy. Do najbardziej wyróżniających się dróg w jego dorobku zalicza się: wspinaczka na Mięguszowiecki Szczyt północno-wschodnim filarem oraz wschodnią ścianą Małego Młynarza. Wśród zimowych pierwszych wejść szczególną uwagę zwraca zdobycie Cubryny północno-wschodnią ścianą oraz Lodowego Szczytu z Doliny Czarnej Jaworowej i wiele odmiennych, równie trudnych wyzwań.

W obliczu wybuchu II wojny światowej, Żuławski kontynuował działalność taternicką, jednak w znacznie ograniczonym wymiarze. Po wojnie przystąpił do ambitnych zadań, dokonując pierwszych wejść nowymi drogami, takimi jak: Żabi Szczyt Wyżni na lewej części północnej ściany, Mięguszowiecki Szczyt Pośredni przez środkowy filar północno-wschodniej ściany, Spadowa Kopa zachodnim filarem oraz Lodowy Szczyt przez środek wschodniej ściany, a także wiele innych, nie mniej skomplikowanych tras.

Obok taternictwa, Wawrzyniec Żuławski z powodzeniem angażował się w alpinizm, odnosząc w tej dziedzinie znaczące sukcesy. Brał udział w sześciu wyprawach do Alp, które były organizowane przez Klub Wysokogórski. Niestety, ostatnia z tych wypraw zakończyła się tragicznie, gdyż Żuławski nie powrócił (zob. Stanisław Groński, Stanisław Biel).

Działalność organizacyjna

Wawrzyniec Żuławski był osobą niezwykle aktywną w różnych środowiskach organizacyjnych. Jego współpraca z uczelniami muzycznymi była tylko jednym z wielu obszarów jego działalności. Uczestniczył w licznych organizacjach, stając się członkiem Zarządu Związku Kompozytorów Polskich, a ponadto pełnił funkcję prezesa w Stowarzyszeniu Autorów ZAIKS.

Warto również zaznaczyć, jak istotny był jego wkład w rozwój taternictwa oraz alpinizmu w Polsce. W 1935 roku Żuławski zasiadł we władzach Koła Wysokogórskiego, które działało przy Oddziale Warszawskim Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (PTT). Jego kariera w tej dziedzinie stale się rozwijała, a w 1938 roku wszedł do Komisji Wypraw KWPTT.

Na krótko przed rozpoczęciem II wojny światowej Żuławski został wybrany na przewodniczącego Koła Warszawskiego Klubu Wysokogórskiego PTT, a swoją rolę pełnił ponownie w latach 1949–1951. Jego wpływ na alpinistykę był ogromny, o czym świadczy jego przewodnictwo w Sekcji Alpinizmu Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w latach 1954–1956 oraz w Głównym Komitecie Kultury Fizycznej.

Dzięki jego determinacji i zaangażowaniu, w 1956 roku nastąpiła reaktywacja Klubu Wysokogórskiego, którego został przewodniczącym i którym kierował aż do momentu swojej śmierci. Ponadto Żuławski był członkiem zarządu głównego PTTK. Pomimo że nigdy nie był formalnym członkiem Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, zaliczano go do jednej z najofiarniejszych postaci wśród ratowników górskich.

Jego umiejętności oraz klasę dowodzi fakt, że, mimo młodego wieku, potrafił kierować trudnymi wyprawami ratunkowymi. W 1957 roku brał udział w akcjach poszukiwawczych na terenie Alp, gdzie poszukiwano zaginionych alpinistów z Jugosławii, a także towarzyszącego im Stanisława Grońskiego. Niestety, podczas tej akcji został przysypany lawiną lodową, tracąc życie w górach, które tak bardzo kochał.

Odznaczenia

Wawrzyniec Żuławski był osobą, która zdobyła liczne uznania i odznaczenia za swoje dokonania i działania.

• Medal 10-lecia Polski Ludowej, otrzymany 19 stycznia 1955 roku,
• Medal Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata, przyznany pośmiertnie w 1980 roku.

Upamiętnienie

W hołdzie dla Wawrzyńca Żuławskiego, pośmiertnie przyznano mu tytuł członka honorowego Klubu Wysokogórskiego. Jego pamięć została uhonorowana poprzez umieszczenie trzech tablic pamiątkowych.

Pierwsza z nich, dedykowana jego pamięci, znalazła swoje miejsce w 1958 roku na cmentarzu w Chamonix. Następnie, w sierpniu 1959 roku, odsłonięto tablicę w Tatrzańskim Cmentarzu Symbolicznym, umiejscowioną pod Osterwą, nad Popradzkim Stawem. Trzecia tablica została zawieszona w 1967 roku w Warszawie, na budynku usytuowanym na rogu ulic Mochnackiego i Uniwersyteckiej, w którym Wawrzyniec Żuławski mieszkał do końca swojego życia.

W ciągu wielu lat, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe korzystało z radiostacji stacjonarnych, które zostały nazwane przez ich konstruktora „Wawa”, na cześć Żuławskiego, gdzie „Wawa” jest skrótem od imienia Wawrzyniec. Ulice noszące jego imię znaleźć można w takich miejscach jak: Warszawa, Łódź oraz Gruszczynie. Również Dom Pracy Twórczej ZAIKS, z siedzibą w Zakopanem, został wyposażony w imię Wawrzyńca Żuławskiego.

---

Oceń: Wawrzyniec Żuławski

---