Jakub Gąsienica Wawrytko

---

Życiorys

Jakub Gąsienica Wawrytko, znany polski przewodnik tatrzański, zdobył uprawnienia do prowadzenia turystów w różnych klasach w następujący sposób: III klasę uzyskał przed 1901 rokiem, II klasę w 1902 roku, a I klasę w 1906. Jego działalność w tej dziedzinie trwała aż do I wojny światowej, w tym również w wymagających zimowych warunkach. Warto podkreślić, że w 1911 roku uczestniczył w premierowym kursie narciarskim stworzonym specjalnie dla przewodników Tatr.

W latach 1903-1906 Gąsienica Wawrytko czynnie brał udział w procesie oznaczania szlaków turystycznych, w tym słynnego szlaku Orlej Perci. Jego praca obejmowała wkuwanie stopni w skałach, montowanie klamer, lin oraz drabinek. Dodatkowo wyznakował on także szlaki dojściowe do grani, między innymi z Dolinki Koziej na Kozią Przełęcz. W 1904 roku przeszedł trasę, która prowadziła od Koziej Przełęczy przez Kozie Czuby na Kozi Wierch, towarzysząc w tej wyprawie księdzu Walentemu Gadowskiemu i Klemensowi Bachledzie.

Nie można pominąć również faktu, że Wawrytko wspinał się na Mięguszowiecki Szczyt, pokonując górną część północnej ściany wraz ze Stanisławem Krygowskim w roku 1907. Jako pionier zimowy wspinaczki, osiągnął m.in. pierwsze zimowe wejścia na Kozi Wierch od strony Żlebu Kulczyńskiego oraz na Rysy od strony Morskiego Oka, obie te wyprawy miały miejsce w 1910 roku z księdzem Gadowskim.

W lutym 1909 roku uczestniczył w pierwszej tatrzańskiej akcji ratunkowej, poszukując Mieczysława Karłowicza. Był też jednym z założycieli Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, które powstało w tym samym roku. Jego nieustanna aktywność trwała aż do 1919 roku, a w tym czasie brał udział w wielu akcjach ratunkowych, na przykład po Ferdynanda Goetla na północnej ścianie Wielkiej Buczynowej Turni, jak również po Stanisława Szulakiewicza oraz Klimka Bachledę przy Małym Jaworowym Szczycie.

Jakub Gąsienica Wawrytko był blisko związany z postacią Stefana Żeromskiego, z którym przyjaźnił się. Gdy w sierpniu 1914 roku Żeromski opuszczał węgierskie wyżyny, nie zabrał ze sobą rękopisu powieści „Zamieć”, starając się uniknąć problemów na granicy austro-rosyjskiej. To właśnie Wawrytko dostarczył ten rękopis zimą, przemycając go przez Tatry. Po roku 1919 zrezygnował z przewodnictwa oraz działalności ratowniczej z powodu problemów zdrowotnych.

W 1925 roku Wawrytko otrzymał francuski medal dla ratowników górskich – był to pierwszy zaszczyt przyznany tatrzańskiemu przewodnikowi za jego działalność w tej dziedzinie. Był członkiem honorowym TOPR od 1934 roku oraz Klubu Wysokogórskiego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego od 1948 roku. O jego wkład w ratownictwo górskie pisali również tacy autorzy jak Walenty Gadowski oraz Mariusz Zaruski.

Jakub Gąsienica Wawrytko odegrał ważną rolę w historii rodziny Wawrytków, która z kolei związana jest z Zakopanem w XX wieku. Był synem Jędrzeja, a jego rodzeństwo to dwóch braci: Wawrzyńca i Józefa. Miał z kolei trzy córki i siedmiu synów, w tym: Jana (który zmarł przed 1914 rokiem), Józefa (1889–1971), Stanisława (1897–1973), Andrzeja/Jędrzeja (1900–1971), Wojciecha (1903–1965), Jakuba (1908–1987) oraz Michała, który zginął podczas I wojny światowej. Wszyscy oni nosili nazwisko Wawrytko, a przed I wojną światową korzystali czasami z nazwiska Krzeptowski, które porzucili po II wojnie światowej na rzecz Gąsienica(-Wawrytko).

Jakub Gąsienica Wawrytko spoczywa na Nowym Cmentarzu w Zakopanem (kwatera J-6-16).

---

Oceń: Jakub Gąsienica Wawrytko

---