Joanna Ugniewska

---

Życiorys

Swoją edukację Joanna Ugniewska zakończyła w 1967 roku, uzyskując dyplom z zakresu romanistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Po ukierunkowaniu swojej kariery akademickiej rozpoczęła pracę w Instytucie Romanistyki, gdzie po raz pierwszy zaanonsowała swoje umiejętności w 1971 roku. Kolejnym krokiem w jej ścieżce zawodowej była obrona pracy doktorskiej w 1972 roku, dotyczącej Oświeceniowego kryzysu pojęcia ładu w twórczości Leopardi, napisaną pod czujnym okiem Mieczysława Brahmera.

W 1978 roku Ugniewska uzyskała stopień doktora habilitowanego na podstawie swojej ważnej pracy: Problematyka postępu i tradycji w kulturze włoskiej pierwszej połowy XIX wieku. W 1989 roku nadano jej tytuł profesora, a w 1994 roku stała się profesorem zwyczajnym. Od samego początku istnienia Katedry Italianistyki Uniwersytetu Warszawskiego pełniła rolę etatowego pracownika aż do 2015 roku, a w latach 1991–1997 objęła stanowisko kierownika tej jednostki naukowej.

Doktor Ugniewska jest autorką wielu monografii poświęconych literaturze włoskiej, w tym znaczących prac o Giacomo Leopardim. Współautorstwo przy Historii literatury włoskiej (red. P. Salwa) oraz kierowanie redakcją naukową Historii literatury włoskiej XX wieku to jedne z jej najważniejszych osiągnięć, które zostały uhonorowane w 2002 roku włoską nagrodą Premio Flaiano. W 2008 roku przeszła do literackiego kanonu poprzez publikację zbioru szkiców poświęconych współczesnej literaturze włoskiej pt. Scritture del Novecento.

Jej twórczość obejmuje również inne zbiory esejów, takie jak: Podróżować, pisać: o literaturze podróżniczej i współczesnych pisarzach włoskich (2011), Miejsca utracone: szkice o pamięci i zapomnieniu we współczesnej literaturze włoskiej (2014) oraz Zamieszkiwanie pamięci (2022). Joanna Ugniewska angażuje się w życie literackie, współpracując z takimi periodykami jak „Zeszyty Literackie”, „Odra”, „Literatura na Świecie” oraz „Przegląd Polityczny”. Dodatkowo, miała zaszczyt zasiadać w jury prestiżowej włoskiej nagrody, Premio Alassio.

W obszarze tłumaczeń Joanna Ugniewska ma na swoim koncie kilkadziesiąt przełożeń, w tym dzieła takich autorów jak Antonio Tabucchi oraz Claudio Magrisa. Przekładała również klasyków literatury, takich jak Umberto Eco, Alberto Moravia oraz Luigi Pirandello. Dzięki jej pracy polscy czytelnicy poznali wielu znaczących twórców, takich jak Piero Camporesi, Pietro Citati, Matteo Collura, Gianrico Carofiglio, Benedetta Craveri, Oriana Fallaci, Massimo Gramellini, Riccardo Orizio, Tiziano Terzani czy Ornela Vorpsi. Jej działalność translatorska została wielokrotnie doceniona nagrodami.

Znaczna część archiwum Joanny Ugniewskiej, w tym rękopisy jej przekładów oraz korespondencja z autorami jak Tabucchi, Magris oraz Citati, znajduje się w Bibliotece Narodowej.

Nagrody

Joanna Ugniewska jest uznaną autorką i tłumaczką, której prace zostały wielokrotnie nagrodzone. Jej dorobek literacki i tłumaczeniowy zdobi szereg prestiżowych wyróżnień, które podkreślają jej znaczącą rolę w polskiej kulturze literackiej.

• 2017 – Nagroda Literacka im. Leopolda Staffa w kategorii „Dzieło życia”,
• 2015 – Nagroda Literacka im. Leopolda Staffa za esej Miejsca utracone,
• 2012 – Nagroda Zeszytów Literackich dla Tłumaczy im. Pawła Hertza,
• 2009 – finalistka Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego za przekład książki Riccarda Orizia Zaginione białe plemiona (z Mateuszem Salwą),
• 2005 – Nagroda ZAiKS-u za wybitne osiągnięcia w dziedzinie przekładu literatury z języków obcych,
• 2002 – Premio Flaiano za Historię literatury włoskiej XX wieku.

Wybrane publikacje

Monografie

Joanna Ugniewska jest autorką wielu docenianych monografii, które przyczyniają się do zrozumienia zjawisk kulturowych i literackich. Jej książki to między innymi:

• Zamieszkiwanie pamięci, Fundacja „Pogranicze” i Ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”, Sejny 2022,
• Miejsca utracone: szkice o pamięci i zapomnieniu we współczesnej literaturze włoskiej, Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa 2014,
• Podróżować, pisać: o literaturze podróżniczej i współczesnych pisarzach włoskich, Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa 2011,
• Scritture del Novecento: saggi e appunti, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2008,
• Elogio della poesia – saggi leopardiani, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1991,
• Giacomo Leopardi, PWN, Warszawa 1991,
• Giuseppe Mazzini – historia jako narodowa terapia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1986,
• Historia literatury włoskiej XX wieku, PWN, Warszawa 1985,
• Problematyka postępu i tradycji w kulturze włoskiej pierwszej połowy XIX wieku (1816-1848), Wydawnictwa UW, Warszawa 1979,
• Oświeceniowy kryzys pojęcia ładu w twórczości Leopardiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1976.

Prace zbiorowe

Wśród współredagowanych prac zbiorowych jej zasługą są:

• A. Tylusińska, J. Ugniewska, Włochy w czasach romantyzmu, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2004,
• J. Ugniewska (red.), Historia literatury włoskiej XX wieku, PWN, Warszawa 2001.

Wybrane przekłady

Wielu czytelników zna Ugniewską również jako utalentowaną tłumaczkę. Oto niektóre z jej znaczących przekładów:

• Giorgio Agamben, Pinokio. Przygody pajacyka podwójnie skomentowane i potrójnie zilustrowane, Fundacja Cieszkowskiego, Warszawa 2024,
• Giorgio Agamben, Pulcinella czyli Rozrywka dla dzieci, Fundacja Cieszkowskiego, Warszawa 2019,
• Roberto Calasso, Kręte ścieżki, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2023,
• Roberto Calasso, Nienazwana teraźniejszość, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2019,
• Roberto Calasso, Ślad wydawcy (ze Stanisławem Kasprzysiakiem), Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2018,
• Piero Camporesi, Laboratoria zmysłów, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2005,
• Alberto Castoldi, Bibliofollia, czyli szaleństwo czytania, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2023,
• Pietro Citati, Wiosna Chosrowa: dwadzieścia wieków cywilizacji irańskiej, Czytelnik, Warszawa 2008,
• Pietro Citati, Izrael i islam: boskie iskry, Czytelnik, Warszawa 2006,
• Pietro Citati, Światło nocy: wielkie mity w historii ludzkości, Czytelnik, Warszawa 2003,
• Umberto Eco, Semiologia życia codziennego (z Piotrem Salwą), Czytelnik, Warszawa 1996,
• Umberto Eco, Superman w literaturze masowej: powieść popularna – między retoryką a ideologią, PIW, Warszawa 1996,
• Oriana Fallaci, 1968. Od Wietnamu do Meksyku. Dziennik z przełomowego roku, Świat Książki, Warszawa 2018,
• Oriana Fallaci, Pasolini. Niewygodny człowiek, Świat Książki, Warszawa 2018,
• Oriana Fallaci, Strach jest grzechem, Świat Książki, Warszawa 2017,
• Oriana Fallaci, Podróż po Ameryce, Świat Książki, Warszawa 2016,
• Oriana Fallaci, List do nienarodzonego dziecka, Świat Książki, Warszawa 2013,
• Oriana Fallaci, Inszallah, PIW, Warszawa 1993,
• Maurizio Ferraris, Manifest nowego realizmu, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2023,
• Marco Filoni, Anatomia oblężenia. Strach w mieście, Fundacja Cieszkowskiego, Warszawa 2020,
• Carlo Ginzburg, Czytać między wierszami. Lektury, szkice, noty, Wydawnictwo Słowo/obraz terytoria 2023,
• Claudio Magris, Zakrzywiony czas w Krems, Fundacja Pogranicze, Sejny 2020,
• Claudio Magris, Migawki, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019,
• Claudio Magris, Mit habsburski w literaturze austriackiej moderny (z Elżbietą Jogałłą), Austeria, Kraków 2019,
• Claudio Magris, Postępowanie umorzone, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017,
• Claudio Magris, O demokracji, pamięci i Europie Środkowej, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2016,
• Claudio Magris, Alfabety, Fundacja Pogranicze, Sejny 2012,
• Claudio Magris, Głosy: monologi, PIW, Warszawa 2010,
• Claudio Magris, Domysły na temat pewnej szabli, Fundacja Pogranicze, Sejny 2009,
• Claudio Magris, Itaka i dalej, Fundacja Pogranicze, Sejny 2009,
• Claudio Magris, Podróż bez końca, Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa 2009,
• Claudio Magris, Na oślep, Czytelnik, Warszawa 2006,
• Claudio Magris, Inne morze, Czytelnik, Warszawa 2004,
• Claudio Magris, Mikrokosmosy, Czytelnik, Warszawa 2002,
• Claudio Magris, Dunaj (z Anną Osmólską-Mętrak), Czytelnik, Warszawa 1999,
• Giorgio Manganelli, Literatura jako kłamstwo, PIW, Warszawa 2021,
• Alberto Moravia, Kobieta leopard, Puls Publications, Londyn 1991,
• Luigi Pirandello, Jeden, nikt i sto tysięcy, PIW, Warszawa 2011,
• Mario Praz, Wspaniałości Rzymu, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2020,
• Antonio Tabucchi, Dla Isabel: mandala, Rebis, Poznań 2017,
• Antonio Tabucchi, Opowiadania ilustrowane, Czuły Barbarzyńca, Warszawa 2014,
• Antonio Tabucchi, Podróże i inne podróże, Czytelnik, Warszawa 2012,
• Antonio Tabucchi, Czas szybko się starzeje, Czytelnik, Warszawa 2010,
• Antonio Tabucchi, Tristano umiera, Czytelnik, Warszawa 2005,
• Antonio Tabucchi, Robi się coraz później, Czytelnik, Warszawa 2002,
• Antonio Tabucchi, Zaginiona głowa Damascena Monteira, Czytelnik, Warszawa 1999,
• Antonio Tabucchi, …twierdzi Pereira, Czytelnik, Warszawa 1996.

---

Oceń: Joanna Ugniewska

---